Elisabet I.a Gaztelakoa

Elisabet I.a Gaztelakoa
	; Irudi gehiago
Lieutenant General of the States of the Crown of Aragon (en)
Aragoiko erregearen kontsortzioa
; Gaztela eta Leon erregea
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Isabel de Castilla
Jaiotza	Monasterio de Nuestra Señora de Gracia (en) , 1451ko apirilaren 22a
Herrialdea	Gaztelako Koroa
Heriotza	Palacio Testamentario (en) , 1504ko azaroaren 26a (53 urte)
Hobiratze lekua	Royal Chapel of Granada (en) ; Sepulcher of Isabella I of Castile and Ferdinand II of Aragon (en)
Heriotza modua	: Hidropesia
Familia
Aita	Joanes II.a Gaztelakoa
Ama	Elisabet Portugalgoa
Ezkontidea(k)	Fernando II.a Aragoikoa (1469ko urriaren 19a - 1504ko azaroaren 26a (egutegi gregorianoa))
Seme-alabak	ikusi Joana Gaztelakoa; Elisabet Aragoikoa (1470-1498); John, Prince of Asturias (en) ; Maria Aragoikoa; Katalina Aragoikoa;
Haurrideak	ikusi Katalina Gaztelakoa; Leonor Gaztelakoa; Henrike IV.a Gaztelakoa; Alfontso Gaztelakoa; Maria Gaztelakoa;
Familia	ikusi Filipe I.a Gaztelakoa (suhi); Henrike VIII.a Ingalaterrakoa (suhi); Maria I.a Ingalaterrakoa (biloba); Karlos V.a Habsburgokoa (biloba); Fernando I.a Habsburgokoa (biloba); Filipe II.a Espainiakoa (birbiloba); Isabel Austriakoa (1501-1526) (biloba); Filipe III.a Espainiakoa (great-great-grandson (en) );
Leinua	Trastamara leinua
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	agintaria
Jasotako sariak	ikusi Golden Rose (1493) ;
Influentziak	Juan Rodríguez Fonseca (en)
Santutegia
	Azaroaren 26
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa

Artikulu hau Elisabet Katolikoari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Elisabet erregina (argipena)».

Elisabet I.a Gaztelakoa Katolikoa^[1] (Madrigal de las Altas Torres, Ávila, 1451ko apirilaren 22a - Medina del Campo, Valladolid, 1504ko azaroaren 26a) 1474tik 1504ra Gaztelako erregina izan zen. Fernando II.a Aragoikoaren emaztea zenez gero, 1479tik aurrera Aragoiko koroako erregina ezkontidea izan zen^[2].

Elisabet eta Fernando Errege-erregina Katolikoak izenaz ezagunak dira, Alexandro VI.a aita santuak hala izendatu zituenez geroztik.

Bizitza

Joan II.a Gaztelakoaren eta Elisabet Portugalgoaren alaba zen. Bere anaia Alfontso hil zenean, 1468an koroaren jaraunsle izendatu zuten, Guisandoko itunaren bidez. Erreginaren anaiorde Henrike IV.a Gaztelakoak, beronen alaba Joana Beltranejaren eskubidea baztertuz onartu zuen delako itun hori.

1469an Fernando printzearekin ezkondu zen. Ezkontza isilpean egin behar izan zen, besteak beste, Luis XI.a Frantziakoak arriskutsua ikusten zuelako Gaztelaren eta Aragoiren arteko batasuna.^[3]^[4]

Joana Beltranejak Gaztelako koroa eskuratu nahi zuenez, Portugalen laguntzarekin Gerra Zibilari hasiera eman zion. Elisabeten aldekoek garaitu ondoren (1476), 1479an Gaztela, Aragoi eta Portugalek bakea sinatu zuten, Alcáçovasko itunaren bitartez.

Bestalde, Elisabet eta Fernandoren helburu nagusia monarkiaren boterea indartzea izan zen. Hartarako, nobleei indarra kendu zieten, errentak gutxitu, etab. Granadako gerran irabazle izan zen, eta Kristobal Koloni lagundu zion, Ameriketarako bidaia egiteko bideak errazturik. Bera erregetzan zegoela beretu zuen Espainiak Melilla (1497).^[4]

Testamentua

Testamentuan, Joana alabari utzi zion Gaztelako koroa, baina Fernando izendatu zuen erregeorde, Joana ezin zelako erregina izan. Hala ere, Fernandok uko egin behar izan zion, eta Filipek, Joanaren senarrak, hartu zuen bere gain erregeordetza. Filipe hil zenean, Fernandori itzuli zioten erregeordetza. Orduan, Joana kartzelean sarrarazi zuen.^[4]^[5]^[6]^[7]

Genealogia

Irudi galeria

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014/05/13 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. (PDF) 186. arauaː Atzerriko pertsona-izenak. Grafia-irizpideak. Erregeerreginen eta kidekoen kasua. .
↑ Isabella I Global.britannica.com
↑ (Gaztelaniaz) «Más Isabel - ¿Tuvo gemelos Isabel 'La católica'?» RTVE.es 2013-10-28 (Noiz kontsultatua: 2019-03-03).
↑ ^a ^b ^c «Isabel I la Católica» www.cervantesvirtual.com (Noiz kontsultatua: 2019-03-03).
↑ «Testamento de Isabel la Católica - Wikisource» es.wikisource.org (Noiz kontsultatua: 2019-03-03).
↑ «Testamento de Isabel la Católica - Obra - ARTEHISTORIA V2» web.archive.org 2014-02-22 (Noiz kontsultatua: 2019-03-03).
↑ (Gaztelaniaz) «Análisis al testamento de Isabel la Católica, por Luis Suárez Fernández. Ideas más importantes subrayadas.» Historiadores Histéricos 2008-11-19 (Noiz kontsultatua: 2019-03-03).

Ikus, gainera

Datuak: Q45859
Multimedia: Isabella of Castile / Q45859

[1] Euskaltzaindia. (PDF) 186. arauaː Atzerriko pertsona-izenak. Grafia-irizpideak. Erregeerreginen eta kidekoen kasua. .

[2] Isabella I Global.britannica.com

[3] (Gaztelaniaz) «Más Isabel - ¿Tuvo gemelos Isabel 'La católica'?» RTVE.es 2013-10-28 (Noiz kontsultatua: 2019-03-03).

[:0-4] «Isabel I la Católica» www.cervantesvirtual.com (Noiz kontsultatua: 2019-03-03).

[5] «Testamento de Isabel la Católica - Wikisource» es.wikisource.org (Noiz kontsultatua: 2019-03-03).

[6] «Testamento de Isabel la Católica - Obra - ARTEHISTORIA V2» web.archive.org 2014-02-22 (Noiz kontsultatua: 2019-03-03).

[7] (Gaztelaniaz) «Análisis al testamento de Isabel la Católica, por Luis Suárez Fernández. Ideas más importantes subrayadas.» Historiadores Histéricos 2008-11-19 (Noiz kontsultatua: 2019-03-03).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]